- خوشه مبل و منبت در استان همدان

خلاصه گزارش خوشه مبل و منبت مقدمه شکل گیری این خوشه

مقدمه

شکل گیری این خوشه از دهه 1340 و 1350 در منطقه آغاز شده و ابتدا شاگردان استادکاران فعال در تهران که به تازگی در حال دریافت و انتقال تکنولوژی مبل سازی کشورهای اروپایی بودند این هنر و حرفه را آموختند و با بازگشت به روستاهای خود در مناطق اشترمل و جیجانکوه ( و جوکار که خارج از این خوشه است) شروع به فعالیت کردند، بطوریکه نخستین پروانه‌ی تولید در این رشته صادره در سال 1352 است. مرتضی کاروند فرزند حبیب نخستین منبت کار شهرستان تویسرکان و به‌طبع آن استان همدان است. وی شاگردی را در سال 1347 نزد محمود مقدم و رضا مازندرانی در پایتخت آغاز کرده و پس از نائل شدن به درجه‌ی استادکاری در سال 1352 به زادگاه خود یعنی روستای اشترمل- از توابع شهرستان تویسرکان- عزیمت نموده و چند تن دیگر از شاگران استادکاران تهرانی به همین شکل در آن سالها و پس از ایشان به وطن خود بازگشته و این خوشه شروع به شکل گیری کرد.

وضعیت خوشه

تعداد واحدهای اصلی خوشه در ابتدای سال 96 و آغاز فعالیتهای خوشه در حدود 2000 واحد بود که این رقم با رشد که از این مقدار 1930 واحد در تویسرکان و 70 واحد در نهاوند مستقر هستند در حدود 8% به 2150 واحد (بر اساس آمارهای سازمان میراث فرهنگی) ارتقا پیدا کرده که از این تعداد 7 واحد در نهاوند با رشد 10% درصدی و 143 واحد در تویسرکان که معادل 8% رشد داشته اند. البته با توجه به موقعیت خوشه (موقعیت روستایی و دو شغله بودن تولید کنندگان) بسیاری از منبت کاران در کنار منبت کاری به شغل کشاورزی نیز اشتغال دارند که با توجه به شرایط بازار در برخی از سالها تاکید خود را بر کشاورزی و در برخی سالها تاکید بر منبت کاری و ساخت مبل دارند، این آمار می تواند با نوساناتی همراه باشد و در برخی سالها بعضی تولید کنندگان کارگاههای منبت کاری خود را مخصوصا فعال نکنند البته با توجه به کم شدن منابع آبی در سالهای اخیر تمایل به فعالیت در حوزه تولید مبلمان در حال افزایش است. تامین کنندگان مواد اولیه شامل تامین کنندگان چوب، پارچه، رنگ، چسب و یراق آلات می باشد. اصلی ترین مراکز تامین چوب ابتدا استانهای شمالی کشور مانند گرگان، گیلان، مازندران و گلستان می باشد و پس از آن چوب گردو استانهای غربی کشور مخصوصا استان کردستان و پس از آن چوبهای گردوی محلی می باشد البته با توجه به محدود شدن بهره برداری از جنگلهای شمال کشور چوبهای گردوی منطقه غرب در حال اشغال کامل بازار می باشند.

با توجه به پیاده سازی برنامه های خوشه با تشکیل شبکه خرید چوب اولین محموله چوب وارداتی با کیفیت A در سال 96 وارد منطقه شد و امید است بتواند کیفیت محصولات را ارتقاء دهد. نحوه تامین مواد اولیه توسط تولید کنندگان بسیار متنوع است. برخی که توان مالی خوبی دارند از مراکز اصلی چوب خریداری می کنند و برخی دیگر به دلیل اینکه یا توان مالی ندارند و یا حجم خرید پایین دارند و خرید از این مراکز برای آنها صرفه اقتصادی ندارد (البته با توجیه خودشان) از مراکز دیگری مانند همدان ، ملایر فروشندگان مستقر در خوشه، فروشندگان دوره گرد و برخی تولید کنندگان دیگر این ماده اولیه اصلی را تامین می کنند. در کل در خوشه در حدود 40 چوب فروشی وجود دارد که با اضافه شدن شبکه خرید چوب و 2 واحد چوب فروشی دیگر در سال 96 به 43 واحد ارتقاء پیدا کرده است(تمرکز اکثر واحدهای چوب فروشی در منطقه جیجانکوه می باشد)، 4 واحد رنگ فروشی با اضافه شدن یک واحد دیگر به 5 واحد رنگ فروشی و یک واحد پارچه فروشی مستقل با اضافه شدن 1 واحد مستقل دیگر و افزایش فعالیت 2 وابسته به تولید کننده و مستقل شدن آن به 4 واحد ارتقاء پیدا کرده است و 10 واحد پارچه فروشی در کنار نمایشگاه داری وجود دارد. به دلیل نوع محصول خوشه که خریداران آن شامل دلالان، نمایشگاه داران و مصرف کننده نهایی می باشد اصلی ترین خریداران در خوشه شامل بین 100 تا 150 واسطه می باشد و بصورت کلی تقریبا نیمی از تمام تولیدات منطقه به تهران و بقیه به اصفهان، تبریز، مشهد، همدان و سایر استانهای کشور منتقل می شود و در دسترس خریدار نهایی قرار می گیرد.

تعداد تقریبا 14 نهاد در منطقه می تواند بصورت بالقوه حامیان این خوشه باشند که از این تعداد قبل از ورود خوشه تقریبا 3 نهاد در حال ارائه خدمات بصورت مشخص بودند که این تعداد به 6 واحد افزایش یافته است. هیچ واحد ارائه دهنده خدمات کسب و کار در خوشه وجود نداشت که تعداد این واحدها هم اکنون به 2واحد BDS قوی و فعال افزایش یافته است. میزان اشتغال خوشه تقریبا 3100 نفر بصورت دائم و 1600 نفر بصورت فصلی به 3420 نفر اشتغال دائم افزایش و اشتغال فصلی به 1400نفر کاهش یافته که همگی به آمار اشتغال دائم افزوده شده اند. میزان ارزش افزوده این خوشه تقریبا 195.649میلیون ریال به 210.647میلیون ریال ارتقاء پیدا کرده که نشان از رشد 7.2% شاخص ارزش افزوده می باشد.

اصلی ترین نقاط قوت خوشه دارا بودن منبت کاران خوش ذوق، ماهر و هنرمند می باشد که توان مثال زدنی ارائه طرح های ابتکاری، ساخت محصولات با منبت کاری های زیبا بر روی مبلمان استیل دارند و این مهارتها توسط استاد کاران هنرمند با سابقه و با تجربه به نسلهای بعدی منتقل می شود. در کنار آن سایر نقاط قوت شامل هزینه تمام شده نسبتا پایین بخش نیروی انسانی می باشد که مزیت رقابتی قابل توجهی می باشد. در کل پایین بودن نسبی هزینه ها در بخشهای دیگری مانند هزینه های ثابت تولید کارگاهها نیز می تواند عامل مثبت موثری در کسب مزیت رقابتی برای خوشه باشد. نقاط ضعف شامل فقدان رنگ کاران و رویه کوبان ماهر، فقدان طراحان حرفه ای، ضعف در کیفیت مواد اولیه، ضعف در شناخت بازار و صنعت، ضعف شدید در تعامل سازنده بین واحدها، عدم آشنایی با فناوری های جدید در تولید، فقدان تکنولوژی تولید کارآمد، به روز و عدم توانایی در تولید انبوه و استاندارد، ضايعات فراوان در حين توليد محصولات، عدم وجود تکنولوژی مناسب آماده سازي چوب می باشند.

فرصتها شامل منبع طبیعی (هرچند محدود) در خصوص چوب گردو، نزدیکی به بازار مصرف در تهران و شهرهای تبریز، همدان و اصفهان، هزینه حمل و نقل بالا و ایجاد حاشیه امن برای تولید کنندگان، افزایش تمایل مردم ایران به استفاده از مبل در منازل، وجود پتانسیل های بالای توسعه مبلمان استیل در سبک های مدرن، حمایت از صادرات غیر نفتی، گسترش بازارهای مصرف کشورهای آسیایی و حوزه خلیج فارس، حمایت تعریف شده برای سازمانها و نهادهای مختلف در راستای توسعه این صنعت هستند. چالشها شامل هر یک از کارگاههای تولید از شیوه قیمت گذاری مستقلی برخوردارند، عدم وجود بازارچه دائمی فروش مبل و منبت، بالا بودن هزینه شرکت در نمایشگاههای بین المللی و حتی ملی، رقابت منفي صادركنندگان ايراني ( قیمت شکنی)، عدم برگزاري هدفمند نمایشگاه هاي عرضه مستقیم، عدم صادرات از خوشه به دلیل پایین بودن کیفیت و عدم تناسب با سلیقه بازار، خام فروشی محصولات(بصورت کلاف)، که برای حذف چالشها جهت شیوه قیمت گذاری کارگروه مربوطه شکل گرفته و چهارچوب کاری خود را تعریف نموده است، در بحث نمایشگاه و بازارچه نیز اقداماتی نظیر شرکت در نمایشگاههای مختلف با حمایت سازمانها انجام شده تا مهارت و توانایی فروش در افراد ایجاد شود و در راستای بازارچه نیز امید است در مجموعه تخصصی مبل و منبت مصوب استاندار محترم و با حمایت ویژه مدیرعامل و رئیس هیات مدیره محترم شرکت شهرکهای صنعتی بتوان گام بلندی در این راستا برداشت. در خصوص خام فروشی نیز خوشبختانه بیش از 15% رشد در زمینه فروش تولیدات کامل شده داشته ایم که این امر نیز ثمره رویدادهای نمایشگاهی و جشنواره ای مختلف بوده است که انگیزه اعضای خوشه برای فروش تولیدات شان به مشتریان نهایی و این امر نیز مستلزم داشتن محصول کامل (محصول رنگ و پارچه شده) می باشد.

ساختار بنگاههای خوشه

ساختار بنگاههای خوشه کلا بصورت خرد می باشد و این موضوع از ابتدای پایه گذاری این صنعت در منطقه ریشه دوانده و در مواری که فردی به توان مالی بالایی برای تولید می رسد معمولا یکی از دو گزینه ذیل را انتخاب می کند

1. انتقال تولیدی به بازارهای هدف عمدتا استانهای تهران، البرز، تبریز، مشهد، خوزستان و سایر استانهای از این دست

2. جمع آوری تولیدات دیگران و وارد شدن و تمرکز در پرسه فروش یا به نوعی برون سپاری بخش تولید

این امر منجر شده در منطقه تولیدی در اشل و اندازه هایی با پرسنل بیش از 10 نفر بصورت اشتغال دائم وجود نداشته باشد. (البته در مواردی ممکن است یک کارگاه با دریافت جهشی یکسری سفارشات بصورت مقطعی تعداد کارکنان خود را افزایش داده و به اندازه بنگاههای کوچک برسد لیکن این حالت ماندگاری نداشته و در خوشه وجود آن محسوس نیست) تعداد واحدهای خوشه بر اساس آمار سازمان میراث فرهنگی که اصلی ترین مرجع صدور مجوزهای منبت کاری می باشد 130 مجوز فعالیت در 9 ماهه ابتدایی سال 96 در حوزه مبل و منبت صادر شده که با توجه به پیمایش تیم CDA تعداد کارگاههای تا انتهای سال در حدود 150 کارگاه می باشد که این امر نشان از رشد 7.5% تعداد کارگاهها می باشد.

ادامه ...

خوشه مبل و منبت در استان همدان

لینک های مرتبط